Videopodcast

Vetja, kjo festë e rëndësishme

Vetja, kjo festë e rëndësishme

Nga Mira Kazhani/ Podcast-in e fundit për këtë vit ia kushtova njeriut, njeriut si qenie vulnerabël, të brishtë, të uritur për festë, e po aq të pasigurt para jetës, e cila nuk është kartolinë ngahera, por s'ka përse të jetë edhe aq serioze e me drama gjithnjë. Ne njerëzit kemi brenda një kod gjenetik, të cilit nuk ia dimë fuqinë dhe aftësinë vetëshëruese.

Asnjëri prej nesh nuk vjen aq rastësisht. Ka një arsye me siguri që mes miliona spermatozoidësh vetëm një takohet me vezën dhe ai/ajo je ti.

Zëri përmbyllës për këtë vit është i një gruaje. Psikoterapiste! Besarta Taçi.

Më vjen mirë që njerëz si ajo, që janë rritur në emigrim, janë shkolluar, janë dashuruar, martuar, janë mërzitur, lodhur, lënduar, gëzuar në një vend që s'ka qenë atdheu i tyre, siç ajo 20 vite në Itali, vendosin të kthehen. Ajo erdhi vetëm për një trajnim dhe ndjeu thirrjen e brendshme për të qëndruar në Shqipëri. Është e vetmja trajnere e liçensuar në Ballkan për EMDR. Terapia e cilësuar nga OBSH si më efikasja për traumat. Është një shkollë e re e trajtimit të dhimbjes e traumës, që jo çdokush mund ta zotërojë. Në Itali me 64 milionë ka vetëm tre të tillë. Do të ishin 4, por e katërta është në Shqipëri, Besarta.

Gjatë bisedës me të, ma do mendja do të merrni qetësinë e duhur për të parë veten si të parë, si të rëndësishme, si të vetmen dhuratë. Ti je gjëja më e rëndësishme në këtë botë, prandaj me rastin e festave, festa fillimisht je ti!

Mund të jesh vetëm apo me dikë, me një familje të madhe, apo një familje të ndarë, i sëmurë, apo atlet, i shpërblyer, i pafat ( për këtë vit), por çdo gjë e ka një çelës, si dyert!

Dhe po, e pyeta trajneren e shërimit edhe për Janarin. Të gjitha i keni në podcast.

Intervista e transkriptuar:

Mira Kazhani: Besarta mirëseerdhe! Je e ftuara që mbyll një vit me podcast-e. Me personazhe dhe histori shumë të dashura për njerëzit, të fuqishme shpeshherë. Javës që shkoi ne folëm për shtëpinë, shtëpinë ku banojmë. Po për mua bënte sens ta mbyllnim me shtëpinë ku jetojmë, me shpirtin dhe mendjen. Kështu që një psikoterapiste e shkollës moderne ishte për mua gjetja e duhur. Të kërkova pak me qiri, por të gjeta.

Besarta Taçi: Shumë faleminderit për ftesën! Ndihem me të vërtetë krenare dhe e privilegjuar që do mbyll një cikël të rëndësishëm.

Mira Kazhani: Do flasim pak për gëzimin, për atë “vision board” që bëjnë njerëzit, ato planet për të shkuar në palestër, për të bërë gjëra më të mira për veten, për të gjetur një punë tjetër. Po le ta nisim me festën, edhe do doja ta nisim bashkë me ty. Çfarë raporti ka një psikoterapiste me festat?

Besarta Taçi: Në momentin që një profesionist vendos të punojë me dhimbjen, por edhe me gëzimin, edhe me emocionet e forta, ne kemi një parim që duhet të jemi aty ku pjesa më e madhe e popullatës nuk është në momentet e festave. Kështu që unë i kam bërë një betim vetes time që pikërisht festat do jenë një nga momentet ku unë do ta jap disponueshmërinë. Jo më larg se dje, në datën 31 dhjetor paradite kam marrë orarin e fundit. Kështu që aty ku të gjithë festojnë, ka persona të cilët nuk e kanë këtë mundësinë e festës për shumë arsye. Prezenca jonë dhe suporti ynë si terapistë është shumë i rëndësishëm.

Mira Kazhani: Çfarë ndodh me njerëzit që në datë 31 të gjithë po bëjnë përgatitjet e festës, të darkës apo të një udhëtimi, ndërkohë dikush vazhdon betejën e brendshme me veten?

Besarta Taçi: Fatkeqësisht, jo të gjithë e kanë këtë mundësi, por një nga ushtrimet e rëndësishme të këtij momenti të vitit, është të shikojmë pak edhe sfidat që ne kemi përjetuar, arritjet tona, rezultatet, vështirësitë që kemi tejkaluar. Se mbi të gjitha, një problematikë apo një vështirësi na jep dhe mundësinë e rritjes. Ti më quajte profesioniste ose psikoterapiste moderne dhe psikologjia moderne nënvizon shumë rritjen post-traumatike. Çfarë dua të them me këtë? Jo vetëm pandemia na e ka vërtetuar, por shumë situata edhe tragjike, na e kanë vërtetuar që pasi qenia njerëzore kalon një situatë të vështirë, aktivizohen nga pikëpamja neurobiologjike, por edhe në aftësi, kapacitete, mënyra këndvështrimi të jetesës që ndoshta më përpara, nëse nuk do të kishte ndodhur kjo situata problematike, nuk do të ishin aktivizuar kurrë. Kjo pikërisht quhet rritje mbas një situate të vështirë apo traumatike. Unë jam psikotraumatologe dhe pikërisht nënvizimi ose zbulimi i këtyre momenteve të rëndësishme në jetë dhe mënyrën sesi një individ i ka përballur ose i ka tejkaluar, mundet të kthehet në një kapacitet për t`u zhvilluar akoma më shumë. E bukura e qenies njerëzore është që përtej manualeve, klasifikimeve që ne i atashohemi, sigurisht jemi dhe të kujdesshëm në lidhje me diagnozën. Gjëja më e rëndësishme është që qenia njerëzore si aftësi dhe si kapacitet, si sistem që shkon drejt zgjidhjes, do na mahnisë gjithmonë. Do na lërë gjithmonë të mrekulluar. Kjo ndodh me ne si profesionistë të shëndetit mendor. Personalisht jam e mahnitur çdo ditë nga njerëzorja. Para pak ditëve isha në Mitrovicë ndërkohë që ndodhnin konfliktet dhe ajo që mora me vete nga këto tre ditë trajnimi në lidhje me traumat dhe me emergjencat, ishte aftësia e kolegëve kosovarë, të krahinës së Mitrovicës, që kishin një vetëdijshmëri shumë të lartë për veten dhe për zgjedhjen që ato kishin bërë, jetësore, ekzistenciale, që është një zgjedhje jo vetëm personale, por shkon edhe drejt familjes, që ato kishin vendosur – përtej aftësive që kishin – të rrinin në atë vend, sepse identifikimi i tyre me vendin, me kontekstin, me komunitetin, ishte shumë më i madh se çdo element tjetër rrezikshmërie. Ndërkohë që unë si trajnere isha në kontakt me ndjesinë e pasigurisë, ndërkohë që dëgjonim zhurmat ose konfliktet, ato kishin mësuar ndër vite një vetëmodulim dhe një vetëmenaxhim të ndjesisë së pasigurisë. Unë mendoj që ne si popull i Shqipërisë, shqipfolës, të krahinave tona, e kemi një tolerancë pak më të lartë në lidhje me pasigurinë. Kjo jo gjithmonë është një element pozitiv, sepse shpeshherë – këtu hyj pak në aspektet teknike – kortizoli i ulët (kortizoli është hormoni i stresit që aktivizohet në një situatë stresuese), nëse ne kemi nivele të ulëta të kortizolit, do të thotë që ne nuk po reagojmë në mënyrën më të mirë të mundshme. Shpeshherë kjo na lë në një gjendje pasiviteti.

Mira Kazhani: Çfarë e ka shkaktuar këtë kortizol të ulët tek ne si AND, si shoqëri, si kontekst social, kulturor, edhe historik?

Besarta Taçi: Stresi i vazhdueshëm kërkon që ti të kesh një përballje të menjëhershme. Unë mendoj që ne kemi gjetur strategji adaptive. Ajo që në gjuhën e shëndetit mendor quhet rezilienca. Pra kapaciteti që në një situatë ose shumë situata të vështira nuk të thyejnë ty si individ, por në të kundërtën të bëjnë që ti të adaptohesh në situata të tjera, akoma më të vështira.

Mira Kazhani: Ama e bukur shumë që jemi të fortë. Kjo më pëlqen!

Besarta Taçi: Kjo është një nga karakteristikat që unë si ish-emigrante e thoja me shumë krenari.

Mira Kazhani: Ku ke qenë emigrante?

Besarta Taçi: Kam qenë 22 vite në Itali.

Mira Kazhani: Në çfarë vendi?

Besarta Taçi: Në Piemonte të Italisë.

Mira Kazhani: Si është përvoja me Italinë?

Besarta Taçi: Shumë pozitive. Është pjesë e identitetit tim. Unë jam një nga ato emigrantet e gjeneratës së dytë që ka bërë një punë shumë të fortë me identitetin, sepse nuk mund të them që e ndjej veten 100% shqiptare, po as 100% italiane.

Mira Kazhani: Pak më parë the që ne kemi atë dhuntinë për t`u adaptuar. Je adaptuar?

Besarta Taçi: Pikërisht.

Mira Kazhani: Çfarë mësove nga italianët? Se duken njerëz të lumtur ata, të qeshur.

Besarta Taçi: Mësova shumë gjëra, por mbi të gjitha, një nga elementët që nuk mund t`ia mohoj Italisë është kapaciteti për të ndjenjur dhe për të shijuar të bukurën.

Mira Kazhani: Kështu thotë edhe George Clooney. “Italianët më mësuan të jetoj ngadalë, të pi një gotë verë”.

Besarta Taçi: Kur flas për të bukurën, nuk flas për estetikisht të bukurën, por për të bukurën e cdo çasti, çdo momenti, çdo shqise. Një nga aspektet njerëzore që na ndihmojnë zakonisht që të jemi në kontakt me veten, është pikërisht kapaciteti për të ndjenjur këtu dhe për të shijuar gjënë. Ja siç po e shijojmë bashkë.

Mira Kazhani: Është e vërtetë! Temat përgjithësisht që lidhen me njeriun, me mendjen dhe me shpirtin janë temat më të dashura jo vetëm për mua, por për të gjithë njerëzit tani. Për fat të mirë! Për fat të mirë njerëzit kanë nevojë dhe për këtë arsye desha që në fundvit të flasim për njeriun. Është shumë bukur të flasësh për Zotin. Vjet intervista e fundit ka qenë me Arqipeshkvin Arjan Dodaj, por sivjet thashë: Njeriun. Me festat pse disa njerëz kanë raport shumë të mirë mezi i presin, postojnë vetëm për Krishtlindjet dhe Vitin e Ri, vende me borë, mezi presin, disa të tjerëve u jep një gjendje ankthi? Ka të bëjë me faktin se në çfarë faze të jetës ndodhesh?

Besarta Taçi: Jo vetëm. Ne kemi një prirje si qenie njerëzore që të kërkojmë kontaktin, bashkëpunimin, grupin, komunitetin, sepse vjen nga sistemi ynë neurobiologjik i zhvillimit të qenies njerëzore, sepse është një koncept i thelluar në gjenetikën tonë, që aty ku ka një grup bashkëpunues, aty resurset janë më të thjeshta për t`u aksesuar dhe mbi të gjitha ndjesia e sigurisë është më e fortë nga rrezikshmëritë rreth e përqark. Aty ku kjo ndjesi mungon automatikisht rritet niveli i ankthit, sepse niveli i sigurisë bëhet më i lartë. Kulturalisht festat na kërkojnë që ne të përballemi me këtë ndjesi shumë të thellë dhe shumë arkaike, shumë të hershme. Gjithashtu festat na ballafaqojnë me afeksionet, me marrëdhëniet tona dhe konfliktet më të mëdha ndodhin në festa. Qoftë flas për konfliktet bashkëshortore, ose familjare. Ka disa persona ku tema qendrore fatkeqësisht e patologjisë, ose vështirësi janë pikërisht marrëdhëniet. Kështu që kur ikën 28-29 nëntori, që aty fillojnë dhe ka një ulje të humorit të tyre dhe një aktivizim të gjendjes së ankthit. Shpeshherë të jemi në kontakt dhe ta kuptojmë dhe t`ia themi vetes nga buron e gjithë kjo, shpeshherë është edhe lehtësuese. Mos të harrojmë pastaj që edhe elementi i marketingut e ka aktivizuar në nivele ekstreme këtë çështje. Pra duhet të jemi të gjithë të lumtur. Duhet të jemi të gjithë të përgatitur. Ngjyra e kuqe, ngjyra jeshile duhet të kenë predominancë etj etj. Dhe individët të cilët nuk arrijnë dot të jenë në këtë ritëm ndjehen pak mangët, sikur diçka mungon. Shpeshherë të rikthehemi tek gjërat me të vërtetë të rëndësishme për ne, që nuk është numri i pjatancave apo sasia e dhuratave, por është rëndësia për të ndarë këto momente bashkë, ose për të shkruar një letër, gjë që njerëzit e kanë harruar, mundet që të ndihmojë, që të çlirohen afeksione ose emocionet, të kristalizuara, ose të bllokuara.

Mira Kazhani: Nëse shkruan një SMS të gjatë apo një shënim në note-s, do e zëvendësonte letrën? Duhet patjetër letra kur thua të shkruajë një letër apo të hedhë mendimet diku?

Besarta Taçi: Nuk e kam vetëm unë përzemër letrën, por tek letra aktivizohen tre mekanizma shumë të rëndësishëm. E para është shqisore. Është prekja e diçkaje ku unë hedh mendimet e mia, kështu që bëj një sforco pak më të madhe. Ndërkohë që unë hedh mendimet e mia, i kërkoj trurit tim që të organizojë mendimet në një mënyrë më koherente. Kështu që është terapeutike. Plus pastaj që aktiviteti i shkrimit kërkon një koordinim sy motorik, por mbi të gjitha fjalët fiksohen në kujtesën tonë shumë më fortësisht. Edhe për personin që e merr letrën… Mban mend që para disa vitesh, i hidhnin parfum letrës, aktivizonin shqisën e nuhatjes dhe mbanin lidhur marrëdhëniet edhe nëpërmjet shqisës së nuhatjes.

Mira Kazhani: Unë në fakt e vogël doja shumë aromat e revistave. Fletët e revistave gjithmonë më kanë pëlqyer.

Besarta Taçi: Sa më pak të ngjyrosura dhe sa më shumë të vijnë era pemë, aq më shumë janë të ngrohta për ne si qenie njerëzore.

Mira Kazhani: E megjithatë e pranoj Besarta, unë nuk di sa kohë kam që nuk shkruaj. Nuk mbaj një bllok dhe nuk hedh shënime. Gjithçka e bëj në note-s, në telefon. E kuptoj që kjo mund të ma japë një dozë të ulët kortizoli… (qesh)

Besarta Taçi: Mund të jetë momenti i duhur. Nëse për ty ndjesia ka qenë pozitive, ti mund t`i riaktivizosh neurotransmetitorët e humorit pozitiv, nëse i rikthehesh një ndjesie të vjetër, pozitive. Dhe pse jo ky dhjetor mund të jetë një moment, një fillim i ri.

Mira Kazhani: Këtë iu këshillon edhe pacientëve, njerëzve që vijnë dhe këshillohen edhe në datë 31?

Besarta Taçi: Le të themi që nuk kemi këshilla standarde.

Mira Kazhani: E kuptoj. Çdokush është ndryshe. Është unik.

Besarta Taçi: Një mënyrë për të ndaluar pak te vetja, është për të bërë atë bilancin. Ne e fillojmë çdo vit me objektiva të reja. Ndonjëherë është mirë të ndalojmë dhe të shikojmë cilat kanë qenë objektivat që kemi arritur, cilët kanë qenë objektiva të vështira për ne për t`i realizuar, cilat mund të kenë qenë çështjet që në njëfarë mënyre na është dashur që të devijojmë, ose që nuk i kemi arritur për shumëllojshmëri arsyesh. Kjo na orienton dhe na ndihmon të kuptojmë që jo gjithçka është nën kontrollin tonë. Se iluzionet dhe tendenca e personave që përjetojnë ankth është të kenë gjithçka nën kontroll. Po kjo fatkeqësisht nuk është e mundur. Do ishte shumë mirë të ishte kështu, por nuk mundet të jetë kështu, sepse konteksti ku jetojmë, marrëdhëniet tona, realiteti i punës, situatat sociale na kërkojnë edhe momente kur nuk e kemi këtë kontroll. Dhe ne duhet të dimë të notojmë në ujëra të cilat jo gjithmonë janë të njohura. Por nëse ne dimë një stil të mirë noti, është shumë më e thjeshtë mundësia për t`i mbijetuar edhe një dallge. Kështu që të njoh stilin tim të menaxhimit të situatave, të arritjes së objektivave, më jep mundësinë që unë të riorientohem në të ardhmen dhe të identifikoj çështjet që më duhet të zhvilloj akoma më mirë. Kështu që unë këtë këshilloj në këtë moment, një nga ushtrimet le të themi.

Mira Kazhani: Njerëzit kanë tendencë t`i ikin vetes, të mos notojnë, t`i ikin dallgës së tyre dhe të merren me gjërat e të tjerëve më së shumti. Të mos flasin për veten. Pse është kaq e vështirë të flasësh me veten tënde dhe ta duash veten tënde, pavarësisht se e themi. Do forcë ta duash veten apo jo?

Besarta Taçi: Këtu mund të rrimë shumë gjatë. Se ky është një kapacitet njerëzor, i cili përfitohet para së gjithash nga ambienti ku unë jam rritur. Pra kemi aspekte gjenetike që na orientojnë të jemi më të fokusuar tek vetja dhe ta duam veten tonë. Ka aspekte të temperamentit tonë. Ne lindim, vijmë në këtë botë me këtë temperament që është pak si njolla digjitale, unike e jona. Pastaj ambienti ku ne jetojmë, ka aftësinë dhe fuqinë, këtë na thonë neuroshkencat afektive në 30 vitet e fundit. Para 30 viteve mendonte se gjenetika kishte rolin kryesor, në 30 vitet e fundit neuroshkencat afektive na thonë që është ambienti ai i cili gdhend dhe ndryshon formën fillestare. Ky është një lajm jashtëzakonisht i rëndësishëm dhe shumë pozitiv, sepse ne mund të ndihmojmë prindërit të jenë më të orientuar dhe të ndihmojnë fëmijët e tyre, por njëkohësisht aq edhe i rrezikshëm, sepse jo gjithmonë kemi mundësinë të ndërhyjmë tek grupet vulnerabël. Ajo që unë i them çdo personi që më kërkon ndihmë, ose që është në kontakt me mua, sepse jo të gjithë e dinë, është që ne si qenie njerëzore, kemi një sistem i cili quhet sistemi adaptiv i informacioneve. Çfarë është ky sistem? E di që do vijë një buzëqeshje shumë e fortë nga ana jote pasi do ta them, ne kemi kapacitetin gjenetik për t`u orientuar gjithmonë drejt shërimit.

Mira Kazhani: Fantastike!

Besarta Taçi: Ky është një lajm shumë i mirë, sepse kjo do të thotë që ky sistem është brenda nesh dhe ne mundemi që ta riaktivizojmë në çdo moment.

Mira Kazhani: Pra nuk ka dalë kot ajo që njeriu është doktor i vetes. Duket popullore, por ka diçka aty brenda.

Besarta Taçi: Është doktor i vetes, por është një doktor i cili duhet udhëhequr, duhet ndihmuar.

Mira Kazhani: Duhet të bashkëpunojë.

Besarta Taçi: Duhet orientuar, sepse ky sistemi që është gjenetikisht i orientuar për të gjetur një rrugëzgjidhje… Imagjinojmë që detyra e sistemit nervor qëndror është: bëj gjithçka që Besarta, ose Mira të mbijetojnë. Bëj gjithçka të mundshme. Kur them them gjithçka dhe personat më prezantohen me simptoma, ky është çmimi që ke paguar për të arritur deri këtu. Tani do shikojmë se ku ka filluar, ku është zanafilla dhe rrënja e problemit të vërtetë. Se fakti që ti prezantohesh me simptoma nuk do të thotë që problemi janë simptomat, por është çmimi që truri yt ka paguar për të arritur këtu në këtë formë. Ajo që dua të nënvizoj është që ngjarjet e vështira në jetën tonë, ngjarjet traumatike e bllokojnë këtë sistemin përkohësisht dhe një mënyrë shumë e mirë për ta riaktivizuar, mund të jetë stili i jetesës, mbi të gjitha. Kjo është pika e fuqishme e psikoterapisë.

Mira Kazhani: Besarta, unë jam shumë kurioze për terapinë që ju jeni e vetmja në Shqipëri e licensuar për terapinë me sy që shëron traumat. Më është dukur shumë interesante kur e kam dëgjuar.

Besarta Taçi: Të ripërcaktoj që unë jam presidentja e shoqatës EMDR Albania. Shoqatë e cila është pjesë e grupit ndërkombëtar europian. Jemi tashmë 40 shtete në Europë, por jo vetëm, jemi në të gjitha kontinentet faktikisht, pjesë e aleancës ndërkombëtare, planetare. Pika e fortë e terapisë tonë është që është e bazuar shkencërisht. Është një terapi e cila ka vërtetuar ekzistencën e këtij sistemi drejt shërimit dhe OBSH-ja e ka cilësuar si psikoterapia më efektive përsa i përket traumave. Kjo është arsyeja pse unë kam ardhur në Shqipëri në fakt. Se mbas një turi në Shqipëri, Kosovë, Maqedoni, vura re që kur bëhej fjalë për traumat, njerëzit largoheshin pak. Dhe pse jo të krijoja një vend të sigurt, një shtëpi ku kolegët psikologë dhe mjekë mund të vinin të trajnoheshin në këtë… Unë jam e vetmja trajnere në Shqipëri dhe pika e fortë e terapisë tonë që e bën shumë ndryshe nga çdo terapi tjetër, është që në një nga 8 fazat e protokollit, përdor lëvizjet okulare. Kur personat e dëgjojnë për herë të parë, çuditen, por edhe tremben pak. Unë jam shumë e sinqertë me personat që më kërkojnë ndihmë dhe i them: Mjafton të rikujtosh nëse ke parë ndonjë film ose ke parë një familjar që gjatë gjumit, ekziston një fazë, faza REM, kur ne i lëvizim sytë në mënyrë të shpejtë ndërkohë që flemë gjumë. Kjo ndodh për një arsye shumë konkrete, sepse falë atij sistemi që është orientuar drejt shërimit, truri ynë për të asimiluar informacionet që ka përjetuar gjatë ditës, i duhet nëpërmjet kampit okular të lëvizë këto informacione nga një anë në anën tjetër të trurit. Kështu që lëvizjet okulare janë shumë të natyrshme për ne si qenie njerëzore dhe duke nisur pikërisht nga sistemi ynë nervor qendror, ne riaktivizojmë nëpërmjet lëvizjeve okulare pikërisht nga ai moment kur ky sistem është bllokuar në të kaluarën tonë para 20 viteve, 30 viteve apo 5 viteve kur na ka ndodhur ngjarja traumatike.

Mira Kazhani: Flitet shpesh për tre neurotransmetuesit e famshëm që janë përgjegjës për gëzimin tonë, që na mbajnë ne të motivuar, me adrenalinë, të dashuruar me jetën: serotonina, dopamina dhe oksitocina. Tani ku dallojnë këta të tre dhe si është mirë që t`i kemi që të tre?

Besarta Taçi: Ne nuk kemi asnjëherë përgjigje absolute. Jemi gjatë gjithë kohës në kërkim të përgjigjeve funksionale për të qenë në ndihmë të personave. Në lidhje me këto neurotransmetitorë dhe ajo që unë dua të nënvizoj është që është shumë i rëndësishëm stili i jetesës. Ne sot në shoqërinë tonë jemi më të prirur të jemi kujdesshëm për higjienën tonë dentare, ja pse publicitetet, fluori, pasta me karbon apo pasta amerikane, zvicerane, dhëmbët e fortë si finlandezët etj, etj, i bëhet shumë publicitet higjienës tonë dentare, por jo higjienës tonë mendore. Për ne është shumë e qartë – siç thotë një kolegu im italian – që ne në momentin që kemi një portokall të prishur, të nuhasim dhe nuk e hamë atë, sepse normalisht do na bënte keq. Por sa mendime negative ne bluajmë çdo ditë në jetën tonë.

Mira Kazhani: Edhe i tresim…

Besarta Taçi: Dëgjohet shpesh dhe në rrjete sociale për psikovampirët, për mendimet e dëmshme. Këto janë të gjithë mënyra të ndryshme, sepse secili ka qasjen e tij dhe mënyrën për të orientuar personat që të identifikojnë ato situata, ose ato marrëdhënie të cilat janë toksike, jo vetëm për emocionet e tyre, por mbi të gjithë për trupin dhe për organizmin. Kur flasim emocionet, flasim për trupin. Ne nuk jemi të shkëputur. Mendimet nuk jetojnë në një planet tjetër dhe emocionet në një planet tjetër.

Mira Kazhani: Banojnë në trupin tonë.

Besarta Taçi: Bashkëjetojnë dhe banojnë në trupin tonë dhe janë në gjendje të riaktivizojnë patologji të mirëfillta ose gjendje të shqetësimeve, qoftë nga problematikat gastro-intestinale, qoftë nga problematikat që kanë të bëjnë me qarkullimin e gjakut, diabetin e tipit B. Sot një shkencë që quhet neuro-psiko-endokrino-imunologjia na vërteton gjithmonë e më shumë që stresi kronik dhe i vazhdueshëm, i akumuluar ndër vite, ka fuqinë të gjenerojë një përgjigje të sistemit tonë trupor që fatkeqësisht ne vetëgjenerojmë nga brenda. Kështu që duhet të jemi shumë të kujdesshëm që të identifikojmë ato situata të cilat janë të dëmshme. Këtu pastaj qëndron vështirësia e çdo qenie njerëzore. Pikërisht në momentet më të vështira të marrë vendime për veten, individualisht dhe për shëndetin individual.

Mira Kazhani: Nga ta kuptojë dikush për shembull që është në një marrëdhënie pune toksike, që nuk duhet të vazhdojë më të këmbëngulë? Se ne themi shpesh dhe me të drejtë që duhet të këmbëngulim, që nuk duhet të dorëzohemi shpejt. Po ka një kufi ajo këmbëngulja. Kur mund të kthehet në boomerang, të kthehet kundër. Qoftë në një punë, por edhe në një martesë, në një lidhje dashurie, po edhe me një familjar. Ndonjëherë edhe dikush nga familja jote ta bën në njëfarë forme jetën disi toksike.

Besarta Taçi: Sigurisht që në punë elementet janë shumë më të qarta sesa në marrëdhëniet afektive, sepse në punë individi i ka shumë të qarta aftësitë dhe kapacitetet që ka dhe mbi të gjitha është një marrëdhënie shkëmbimi. Aty ku bie motivimi për t`u zgjuar çdo ditë dhe për të shkuar në punë, aty ku ne nuk identifikohemi me tipologjinë e punës dhe shërbimet që ofrojmë, aty ku ndjesitë janë inat, mllef, urrejtje, mërzi, trishtim, frikë…

Mira Kazhani: Mungesë mirënjohje, shpërblimi…

Besarta Taçi: Dhe e gjitha kjo pastaj ndikon në pjesën tjetër të jetesës së individit dhe individi fillon të ndjejë ankth në përballjen e marrëdhënieve në punë apo sistemit të punës, do të thotë që ka diçka që nuk shkon. Bëjmë kujdes se jo gjithmonë buron brenda nesh vështirësia. Shpeshherë është mjedisi në punë që na rrethon, i cili nuk përshtatet me aftësitë tona.

Mira Kazhani: A ka raste kur duhet parë dhe tek vetja kjo? Që mund të gjejmë një balancë dhe në një punë që po na lodh dhe po na mërzit pak? Të gjejmë mënyrën që nëse s`kemi një punë tjetër dhe ajo është e domosdoshme të qëndrojmë aty, por duke riparë dhe moderuar sjelljen tonë. Sa mund të ndikojë një sjellje e re në një bashkëjetesë më të mirë?

Besarta Taçi: Ka elementë të një personaliteti që përsëriten. Përtej punës, janë elemente që përsëriten në marrëdhënie, në familje, në shoqëri, në punë të tjera. Atëherë individi duhet të fillojë të reflektojë pak, sepse nëse ndodhin po të njëjtat çështje dhe janë të përsëritura, do të thotë që jam unë që kam marrë me vete këtë mënyrë të përballuri. Ndoshta kjo mënyrë nuk është dhe aq shumë funksionale. Këtu atëherë unë duhet të filloj të reflektoj dhe të rishikoj pak mekanizmat e mi, sepse ndoshta nuk është më çështje ekskluzivisht e mjedisit, por është përputhja e mjedisit me aftësitë e mia që gjeneron një gjendje pak më të ngarkuar. Në këto raste është e këshillueshme që personi të ndalojë dhe të reflektojë tek aspektet që mundet. Fillohet nga gjërat pak më bazike, më të vogla dhe dalëngadalë të bëjnë ndryshime më të mëdha.

Mira Kazhani: Çdo shoqëri ka paternet e veta, ka vetitë e veta. Ti ke jetuar 22 vite në Itali dhe jemi dy shoqëri të ngjashme, por edhe të ndryshme. Secili ka atë historikun e vet kulturor dhe social. Çfarë janë disa parterne të shoqërisë tonë që mund të na e bëjnë jetën pak më të vështirë?

Besarta Taçi: Një nga elementët që kam vënë re dhe mendoj nëse ne nuk procedojmë drejt një ndryshimi, do ngadalësojë progresin tonë si komunitet, është tendenca e involucionit, pra e kundërta e evolucionit të individit. Çfarë dua të them me këtë? Tendenca jonë si individë është që t`i bëjmë gjërat brenda atij rrethit tonë të besimit. Tendenca e gjeneratave të mëparshme është që të mbajnë të lidhur fëmijët e tyre. Flas këtu për sistemet familjare, kur flas për involucion. Pra është shumë e rrallë që të gjejmë prindër të cilët orientojnë, shtyjnë drejt zhvillimit personal, individualitetit, pavarësisë dhe shprehjes maksimale të aftësive dhe të kapaciteteve. Në pjesën më të madhe të popullatës unë perceptoj një tendencë për të mbajtur afër fëmijët. Një shembull shumë banal, por kemi prindër relativisht të rinj në moshë, që investojnë shumë fort që nga klasa e parë, në shkolla që kushtojnë me shifra marrëmendëse dhe gjithashtu për 9-vjeçaren apo për gjimnazin dhe kur vjen momenti për fakultetin, i orientojnë drejt fakulteteve jashtë shtetit, por me kërkesën implicite, që të rikthehen dhe të punojnë tek biznesi familjar. Kjo është shumë e dëmshme, sepse kjo nënvizon faktin që ti je peng si qenie njerëzore, si individ i një sistemi që gjithsesi ti do sakrifikosh dhe do vazhdosh të sakrifikosh, jo vetëm kur ti je i mitur, por gjatë gjithë jetës tënde. Kjo mban pikërisht në një involucion. Në një mekanizëm që nuk na e lejon zhvillimin.

Mira Kazhani: Epo bota po e gjykon Meghan dhe Harry-n që iku nga gjiri i familjes (qesh)

Besarta Taçi: Gjykimet do vijnë gjithmonë. Të parët që do orientohen drejt një shkëputje mjafton të shikojnë familjarët që kanë gjithmonë dikë që ka tendencën të ikë. Ashtu si kanë gjithmonë dikë që ka tendencën që të mbajë gjithë peshën e familjes, jo vetëm ekonomikisht, flas edhe afektivisht. Po në fund të çdo mbrëmje ne hesapet i lajmë me pavetëdijen dhe vetëdijshmërinë tonë. Çmimi i lumturisë tonë është diçka për të cilën nuk na bën asnjëri skonto. Do paguajmë gjithmonë faturën ne. Dhe fatura që ne do paguajmë, automatikisht në evolucionin e species do bjerë gjenetikisht edhe tek fëmijët tanë.

Mira Kazhani: Meqë të kam këtu, çfarë mendon për sulmin dhe urrejtjen që po kanalizohet drejt çiftit të famshëm?

Besarta Taçi: Unë mendoj që secili duhet të jetë përgjegjës për zgjedhjet që bën dhe për lumturinë e tij. Shpeshherë ndodh që duhet të mbajmë lart idealin e diçkaje që as nuk e njohim, as nuk e kemi prekur. Idealet ndonjëherë janë edhe tre-breznore, që vijnë nga brezat e mëparshëm dhe duhet të vazhdojmë t`i mbajmë.

Mira Kazhani: Jetë e qetë apo jetë e lumtur?

Besarta Taç: Mund të bashkëjetojnë bashkë qetësia dhe lumturia.

Mira Kazhani: Nuk di nëse ishte sociolog, por një tip studiuesi thoshte: Boll thatë të ndahemi nga teknologjia se nuk do të ndahemi dot nga interneti, app-et e ndryshme dhe rrjetet sociale, thjesht duhet të përshtatemi me to.

Besarta Taçi: Unë i bashkohem. Mbaj mend që isha më e re, në 2008-2009-2010-ën, kam kryer një hulumtim për atë që sot quhet sexting. E kam bërë në Itali. Isha shumë e merakosur për mënyrën sesi adoleshentët kishin filluar të orientoheshin në marrëdhëniet e tyre sociale ose afektive. Sot nuk jam dhe aq shumë e merakosur. Sigurisht që elementi i rrezikshmërisë tek bota virtuale është shumë prezent dhe ne nuk duhet të bëjmë sikur nuk ekziston kjo rrezikshmëri, por ndryshe nga shumë vite më përpara, unë mendoj që të rinjtë sot marrin atë dozën e informacionit nëpërmjet teknologjisë. Në një lloj mënyre, të lindurit digjital janë brumosur me teknologjinë. Jemi ne ata që jemi emigrantët digjital, sepse kemi jetuar në një periudhë ku nuk ekzistonte teknologjia, që duhet të krijojmë linqet, urat lidhëse për të kuptuar këtë botë dhe këtë realitet.

Mira Kazhani: E the shumë bukur! Ne jemi emigrantë digjitalë, ata kanë lindur me universitetin e TikTok dhe të Facebook-ut. E kanë diplomën. Ashtu kanë lindur.

Besarta Taçi: Në sallë lindje, gjëja e parë që kam parë mbas gjinekologut është një ekran që në një lloj mënyre i merr në çastet e para të jetës. Është një gjë shumë e bukur se do kenë mundësi të shikojnë veten.

Mira Kazhani: E kujtojnë thua?

Besarta Taçi: Ne e kemi gjenetikisht të programuar në kujtesën tonë autobiografike. Nuk e mbajmë mend, por e kemi si ndjesi.

Mira Kazhani: Është si njollë. Është si ndjesi. Ata dinë diçka.

Besarta Taçi: Ajo që mendoj për çështjen digjitale është që është e pashmangshme, por diçka që nuk e njohim, nëse ne i distancohemi, e mbajmë larg, do na kthehet gjithmonë si boomerang në një moment. Kështu që është më mirë që ne të fillojmë ta njohim dhe mos ta shikojmë si armik.

Mira Kazhani: Jo vetëm brezi i ri, po gjithë brezat tashmë janë të afektuar nga interneti, nga rrjetet sociale dhe sidomos nga marketimi i perfeksionit. Një botë që perfeksionin e ka kthyer në qëllimin e vërtetë të jetës, se deri diku nuk është e keqe. Bukur është t`i kesh të gjitha dhe të jesh mirë. Po ku fillon dhe bëhet e rrezikshme?

Besarta Taçi: Perfeksioni është kontrata me palumturinë e brendshme. Në momentin që unë i vendos vetes time disa kritere pëlqyeshmërie, arritjesh ose objektivash, unë fatkeqësisht kam rënë në grackën ku është bota e jashtme që më definon mua si qenie njerëzore. Humb pastaj përgjithmonë kontaktin me vlerat e vërteta, me nevojat e mia reale, në lidhje me atë që unë dëshiroj të jem. Humbja e këtij kontakti gjeneron pastaj simptomatologjinë. Simptomatologjia më e shpeshtë e dekadës tonë është ankthi. Ankthi që në realitet është në përgjigje fiziologjike natyrale u ka shërbyer të parëve tanë të aktivizonin sistemin e ikjes në situata rrezikshmërie. Ajo që ne dimë sot është që nëse në vitet `50 në Amerikë kur bënin hulumtimet mbi ankthin, individët që kishin patologji të rënda kishin nivele të ankthit të rëndësishme. Sot ajo që ne dimë, nëse marrim studentët dhe i vlerësojmë nivelin e ankthit, kanë të njëjtat vlera ankthi me individët që kishin një patologji mendore në vitet `50. Çfarë do të thotë kjo? Që jemi të gjithë të sëmurë mendorë? Jo. Kjo do të thotë që aktivizimi i ankthit po ndodh fatkeqësisht edhe me çështje që nuk kanë të bëjnë me rrezikshmërinë e vërtetë. Kur thashë që piramida e nevojave ka filluar të ndryshojë pak, ku e para sigurisht është nevoja për të mbijetuar dhe pastaj vijnë nevojat e tjera, sot ka individë të cilët nevojën e urisë e lënë mënjanë dhe është shumë e rëndësishme të dukurit, të qenit i krehur, të qenurit i veshur, të qenurit i pashëm, ose i pëlqyeshëm nga ana tjetër. Kjo është e rrezikshme se në momentin që ky nivel i ankthit bëhet rutina ime, bëhet një gjë që unë e ndjej në lëkurën time çdo ditë, transformohet pastaj në një çrregullim të ankthit dhe shpeshherë ajo që ndodh, bashkë me çrregullimin e ankthit vjen dhe një ndjesi për veten që nuk është shumë pozitive, që zakonisht janë çrregullimet e humorit, këtu përfshihet dhe depresioni. Tani unë nuk dua që pikërisht në këtë peridhë të vitit të induktoj mendime drejt vetes në një lloj mënyre që të na bën të frikësohemi, por mesazhi që zakonisht jap është nga ka buruar. Ku është zanafilla? Kur ka nisur e gjithë kjo? Sepse ka gjithmonë një moment të rëndësishëm në jetë dhe mbi të gjitha ka gjithmonë një faktor që ne e quajmë përshpejtues.

Mira Kazhani: Gjendet kollaj? Gjendet shpejt?

Besarta Taçi: Gjendet shumë më shpejt nëse ne fokusohemi tek ndjesitë e trupit. Trupi nuk gënjen asnjëherë. Mendja jonë është shumë e aftë të trillojë dhe të krijojë përgjigje.

Mira Kazhani: Si e tregon trupi? Si e thotë?

Besarta Taçi: Ajo që ne quajmë joverbalja. Trupi është teatri i së vërtetës. Aty ku me të vërtetë kufiri që është lëkura jonë, është kufiri ynë që ndan botën e brendshme me botën e jashtme, ku që nga lëkura, tek lëvizjet, tek mimika, tek postura jonë, tek distanca që ne kemi, trupi fillon ta vuajë situatën. Mbi të gjitha sot ne kemi nivele somatizimi. Pra kemi nivele të dhimbjeve dhe të shqetësimeve trupore, të cilat nëse jemi pak më të kujdesshëm dhe kjo është për mjekët më shumë, në vend që t`i bombardojmë me ilaçe që në fillim, nga 7 minuta që është mesatarja e një interviste mjekësore, të kalojmë në 10 minuta, të pyesim pak më gjatë dhe t`i edukojmë që të jenë më të kujdesshëm për trupin e tyre. Por trupi është teatri i së vërtetës dhe unë këtë e shikoj për shembull kur trajtoj çiftet, në aspektin e seksualitetit. 90% të disfunksioneve seksuale vijnë nga konfliktet brenda marrëdhënies dhe një pjesë e vogël vijnë nga konfliktet individuale. Është diçka që personi e ka pasur më përpara dhe e sjell në çift. Por pjesa më e madhe e çrrëgullimeve seksuale vijnë si pasojë e konflikteve, shpeshherë dhe të pashprehura me njëri-tjetrin.

Mira Kazhani: Sa mirë që vijnë!

Besarta Taçi: Është shumë mirë që vijnë nëpërmjet trupit, sepse është një mënyrë direkte, por është mirë për personat që dinë ta dëgjojnë trupin e tyre.

Mira Kazhani: Vijnë më shumë çifte për të zgjidhur disfunksionet seksuale, për çështjen e marrëdhënieve seksuale, absencën e tyre apo vijnë se duan të zgjidhin problemin e marrëdhënies së tyre në çift si komunikim? Çfarë i shqetëson më shumë?

Besarta Taçi: Në realitet ndodhin të dy aspektet. Ose mund të vijnë nga një simptomatologji psikoseksuale, fizike, ose vijnë sepse kanë kuptuar në etapat e evolucionit të një çifti, që janë disa, që kanë ngecur në një mekanizëm. Fatkeqësisht shpeshherë vijnë edhe pak një tradhtie. Kështu që duhet të marrin një vendim për mënyrën sesi duhet ta vazhdojnë lidhjen e tyre, ose ta ndalojnë marrëdhënien e tyre.

Mira Kazhani: Janë festat një mënyrë për t`u pajtuar?

Besarta Taçi: Ose për t`u ndarë.

Mira Kazhani: Edhe ajo mund të jetë e mirë…

Besarta Taçi: Kemi mekanizma të ndryshëm. Ajo që vë re është që tentojnë të bashkohen, por janari është një muaj shumë delikat edhe nga ky këndvështrim. Nuk mund të mos them të vërtetën.

Mira Kazhani: Në fakt janari është problem për të gjithë. U duket të gjithëve shumë i gjatë. Rikthehen mbledhjet, rikthehen projektet e punës.

Besarta Taçi: Edhe çështja ekonomike është shumë të rëndësishme.

Mira Kazhani: Paratë janë shpenzuar pak me festat. Si ta përballojnë njerëzit janarin?

Besarta Taçi: Nëse bëjmë këtë punën në dhjetor, pra paraprakisht të bilancimit të nevojave, janari vjen pak më i butë. Faktikisht unë sugjeroj që kush e ka mundësinë edhe nëpërmjet punës, që udhëtimet t`i bëjë në janar. Edhe sepse kemi çështjen e marketingut të San Valentinos që vjen shumë shpejt. Vjen që në ditët e para të shkurtit.

Mira Kazhani: Akoma e festojnë Shën Valentinin! Nuk hoqën dorë.

Besarta Taçi: Një nga elementët e konflikteve mund të jetë edhe dhurata.

Mira Kazhani: Dashuria është çdo ditë dhe raportet tona me veten, me punën, me të dashurin, me bashkëshortin, me familjen, janë çdo ditë. Kështu që edhe në një ditë pa një datë të caktuar që të jetë festë, njeriu mund të bëjë gjëra të bukura. Po lexoja profesor Yuval Hararin. Kishte shkaktuar komente në rrjet me një nga thëniet e tij të fundit që nuk është pushteti, nuk është paraja, nuk është suksesi ai që jua sjellë lumturinë, do t`jua sjellë vetëm vetja juaj dhe një ekuilibër i brendshëm. Po edhe ato tre të parat janë të rëndësishme edhe për ekuilibrin ama.

Besarta Taçi: Ajo që vë re zakonisht është që personat që kanë luftuar dhe sakrifikuar kaq shumë për t`i arritur, vjen një moment që kanë një rënie të konsiderueshme. Kjo ndodh pikërisht për atë mekanizmin që folëm pak më përpara kur ne termometrin e lumturisë tone e vendosim jashtë nesh. Pra lejojmë që familja, konteksti, pozicioni ynë social, pozicioni ynë në punë të determinojnë atë që ne jemi. Dhe kur kjo ndodh, do të thotë që për një kohë të konsiderueshme ne kemi humbur kontaktin me veten. Ajo që duket aktivizon dhe oksitocinën që është një nga neurotransmetorët shumë të rëndësishëm sidomos kur ne biem në dashuri, ose në momentin kur nëna lind një fëmijë, në fazat e para të gjidhënies, prodhimi aktivizohet në pasqyrim falë edhe neuroneve pasqyrë në marrëdhëniet tona. Duket që për qenien njerëzore, marrëdhëniet kualitative, marrëdhëniet kur ne ndjejmë atë ngrohtësinë, ndjejmë atë pasqyrimin, atë kuptimin edhe pa folur, janë ato që në kohë, janë faktorë mbrojtës për çdo patologji. Vihet re që individët të cilët kanë humbur partneren ose partnerin kanë një jetëgjatësi 7 vite më të shkurtër se individët të cilët kanë përjetuar një marrëdhënie të kënaqshme dhe të mbrojtur familjare, ose afektive. Kështu që investimi tek marrëdhëniet, është një investim afatgjatë. Nuk është si shtëpitë që ne blejmë aktualisht në Tiranë, në të cilat ndryshimi i tregut na vendos në pasiguri ose në siguri. Investimi tek vetja do të thotë që në momentin që unë bëj një zgjedhje afektive, unë kam kërkuar tek vetja ime të identifikohem me nevojën kryesore që kam. Kjo nuk do të thotë që ai personi është aty për të përmbushur nevojat, por është aty për të suportuar dhe për të mbrojtur në një lloj mënyre, sepse kemi nevojë të mbrohemi, por për t`u mbrojtur nga ndjesi ose influenca të ndryshme.

Mira Kazhani: Kemi nevojë të mbrohemi apo jo? Kemi nevojë gjithmonë të mbrohemi, të konfirmohemi. I kemi të gjitha këto.

Besarta Taçi: Sigurisht, por nuk dua të jap mesazhin e varësisë afektive. Kjo është një temë pastaj e jona shoqërore ku tendenca jonë është të edukojmë drejt asaj që është varësia afektive. Një tipologji marrëdhënie simbiotike, ku ne humbim identitetin tonë, humbim dëshirat tona, nevojat tonë, i lëmë të gjitha mënjanë, sepse jemi fejuar, jemi martuar dhe duhet të shikojmë të mirën e familjes. Ndërkohë pastaj kur familja krijohet dhe lindin fëmijët ne nuk identifikohemi më me atë që kemi krijuar dhe kjo është toksike. Pse? Sepse pjesa më e madhe e individëve nuk arrijnë dot që të dalin nga kjo gracka dhe fatkeqësisht fajësojnë anën tjetër që ka induktuar në këtë mekanizëm. Por ajo që ne dimë është që mekanizmat janë tonat, janë të gjitha tonat dhe të brendshme.

Mira Kazhani: Mbrëmjen e Vitit të Ri do ta kalosh në shtëpi, në Tiranë këtu?

Besarta Taçi: Mbrëmjen e Vitit të Ri, duke qenë se jam një ish-emigrante dhe të gjithë familjarët i kam në Itali, jam vetëm me vajzën dhe bashkëshortin këtu, mendojmë që të bashkohemi të gjitha familjet dhe t`i kalojmë të gjithë bashkë në Itali.

Vetja, kjo festë e rëndësishme

Podcasti "Zë me Mirën" u mbështet nga Credins Bank

*E drejta për ripostim ndalohet pa lejen editorit

Çdo shtrembërim i fakteve online do të ndiqet në rrugë gjyqësore