Shënime në Blog

Më pëlqen të spiunoj bisedat e të tjerëve, sidomos kur flasin për paratë

Më pëlqen të spiunoj bisedat e të tjerëve, sidomos kur

Nga Andrea Kerbaker/ Epo, ja ku po e pranoj: jam një përgjues i palodhur i bisedave të të tjerëve. E bëj gjithandej dhe gjithmonë, në çdo rrethanë: në tramvaj dhe në lokal, në tavolinën e një restoranti ose në sallën e pritjes së një mjeku. Por edhe në lëvizje: sa herë qarkulloj më motoçikletë dhe në semafor, pranë meje, ndalon një makinë apo një motoçikletë tjetër.

Fatkeqësisht me hapjen e dritës jeshile të gjithë ikin dhe unë mbetem aty si peshku pa ujë, në një të gjelbër pa fund. Si do të përfundojë diskutimi i nxehtë midis çiftit që shkëmbeu mendime për nënën e saj? Mister, dreqi e marrtë. Më mirë, shumë më mirë, nëse eci në rrugë: atje mund të ngadalësoj pak ritmin për të kapur bisedën midis dy miqve: “Sepse atëherë ti më the që nuk ishe i kënaqur me atë që po ndodhte ...”.

Si thoni? Ju kujtoj pak atë personazhin melankolik në një film të bukur të Gjermanisë Lindore të titulluar “Jetët e tjerëve”, që paguhej nga shteti për të spiunuar bisedat e të tjerëve? Por jo, në vend të kësaj preferoj të kujtoj një shkrimtar të jashtëzakonshëm amerikan të pasluftës si Joe Gould, që ashtu si unë dëgjonte bisedat e të tjerëve dhe dëshironte t’i sillte në një libër, “Histori orale”. Ama sapo bëri disa përparime të mira, ai shkroi vetëm disa fragmente dhe vdiq papritur. (Unë e mësova historinë nga dy reportazhe të shkruara për “New Yorker” nga Joseph Mitchell dhe përmbledhjet e botuara nga “Adelphi” disa vite më parë nën titullin “Sekreti i Joe Gould”).

Natyrisht kur ndokush dëgjon fragmente dialogjesh, shpreson gjithmonë që personi i përgjuar, i pavedëdijshëm për mprehtësinë e veshëve që po e dëgjojnë, do të kënaqet me diçka që normalisht nuk tregohet: planifikimi i një vjedhjeje ose përshkrimi i saktë i një anormalie të fshehur, si për shembull tërheqja e paturpshme ndaj një praktike si koprofagjia.

Ose konfidenca intime të parrëfyeshme, nga ta di unë, si për shembull: “Dëgjo, unë kam shkuar me plot vajza, por që të vijnë shtatë apo tetë në rresht si Carlotta kurrë”, apo gjëra të ngjashme. Aspak! Do të jem i pafat, por kurrë nuk përgjoj gjëra të tilla. Ndoshta njerëzit në mënyrë sublime arrijnë të kuptojnë aftësinë time të veshëve të mprehtë, ose mund të jetë diçka thjesht banale, që janë të kujdesshëm dhe diskretë. Pra ka shumë pak gjëra që mund të ushqejnë ndonjë libër pikant apo ndonjë dosier gjyqësor.

Por megjithatë kjo praktikë nuk është krejtësisht e panevojshme, sepse më ka lejuar të perfeksionoj një konstatim që më parë nuk e kisha kuptuar plotësisht. Tashmë gjithçka më paraqitet e qartë: thuajse të gjithë flasin thuajse gjithmonë për pará.

“Eh, u takova me inxhinierin që më kërkon njëqind e pesëdhjetë mijë. Por sipas meje nëse negociojmë pak, mund të arrijmë në njëqind e tridhjetë...”; “Unë këmishën edhe e blej, e adhuroj atë dyqan, por shtatëdhjetë e dy euro për një copë pambuku është shumë...”; “Jo, unë shkoj shpesh në treg ku një tunizian shet portokalle me dy euro kilogramin, janë shumë të mira e plot tul...”. Shuma të mëdha e të vogla, të konsiderueshme apo minimale qofshin, ato fjalë gjenerojnë një fluks të pandërprerë parash që duket se rrjedh në hapësirat publike pa ndërprerje.

“Money”, romani im i shkurtër i botuar nga “Nave di Teseo”, nis pak a shumë nga vëzhgimet e tilla, rastësore, por që të mbledhura së bashku përfaqësojnë një të dhënë: shoqëria jonë është e fiksuar pas parasë. Flet vazhdimisht për të, qëllimisht ose jo, dhe duket se gjithçka përmblidhet te paratë. Dhe e gjitha kjo në Milanon ku jetoj nuk gjendet edhe aq shumë te njerëzit që lodhen për të siguruar të ardhurat bazike, ku ankthi do të ishte krejtësisht i mirëkuptueshëm, por mbi të gjitha në radhët e atyre që në shikim të parë duken ekonomikisht të qetë.

Pse të habitemi? Në thelb, diskutimet publike artikulohen pak a shumë në të njëjtën mënyrë. Edhe në kohën tonë pandemike, kur për disa sekonda flitet për ndonjë gjë tjetër përveç virusit, ja ku shfaqen sërish paratë: nga ato shumat e mëdha, si “recovery fund”, tek të ardhurat ditore ditore për këdo që në këtë kohë ka parë minimizimin e tyre në mënyrë eksponenciale. Por përsëri edhe në këtë rast, nuk bëhet fjalë për njerëz që me të drejtë kanë probleme të kuptueshme për të sistemuar bilancet e dobëta, por edhe futbollistët e Serisë A që në të vërtetë nuk paguhen me dy lireta, protestuan për uljen e pagës.

Pra ka plot material për ndonjë vëzhgim psikologjik ose sociologjik. Ndërsa “Money” është thjesht një roman që kërkon të thellohet në atë rrjedhë të pashtershme të vozitjes drejt parave. Prej këtu lind protagonisti, Roberto, një njeri nga provinca italiane në mezomoshë, i thjeshtë dhe i ndershëm, me një jetë mesatare si Ligabue: familje e qëndrueshme, një punë artizanale që ndonjëherë i jep kënaqësi, por me një mungesë të caktuar parash që e bën gjithçka më pak të këndshme.

Kur përmes një ish-shoku klase pak budalla gjendet përpara mundësisë për një fitim të konsiderueshëm, të menjëhershëm, edhe pse të pandershëm, Roberto bindet: rreziku është shumë i vogël, ndërsa ndërmarrja e tij do t’i jepte atë qetësinë ekonomike që i mungonte. Do të duhej ta dinte me mençurinë e tij provinciale se djalli bën tenxheret por jo kapakët, por zgjedhë ta harrojë këtë dhe shpejt e gjen veten në një telash edhe më të madh.

Ajo që ai nuk dinte, e me siguri nuk e ka lexuar Dostojevskin, është se ndjenja e fajit nuk është një shëtitje dhe kështu hyn në një gjendje mbytjeje në vazhdueshme në një det telashesh. Me pak fjalë, me gjithë respektin e nevojshëm për ata që janë të fiksuara me to, paratë kanë shumë kontradikta, dhe jo të parëndësishme. E dinte mirë një profesoreshë e vjetër e Robertos, që i hapte sytë nxënësve të saj me një thënie të vjetër virgjiliane: Auri sacra fames, uri për arin.

Por kujt pretendoni se i intereson Virgjili? Do të doja ta titulloja librin tim pikërisht kështu, “Auri sacra fames”. Kur ua thashë familjarëve dhe ndonjë miku të rrallë me të cilët shkëmbej mendime, as më lanë ta përfundoja fjalinë: “Ec aty, nuk do vendosësh një titull latin! As mos e mendo!” Dhe kështu libri u titullua “Money”. Me shumë mundësi është vendim i drejtë: sepse është ky anglez i vogël mashtrues që mbretëron në bisedat e vjedhura në lokal ose në një cep rruge.

*Andrea Kerbaker është shkrimtar italian, akademik dhe ekspert i komunikimit. Ka shkruar romane, tregime dhe ese. Ky artikull u përkthye nga Erjon Uka.